۱) تاریخچه پیوند :

اولین پیوند اعضای قطع شده در سال ۱۹۶۲ در بوستون امریکا گزارش گردید. در این عمل جراحی بازوی یک نوجوان ۱۲ ساله که دچار قطع کامل گردیده بود با موفقیت پیوند زده شد. اولین پیوند موفق انگشت در ۱۹۶۸ در ژاپن انجام شد. امروزه با پیشرفت تکنولوژی ساخت عدسی و بهبود بزرگنمایی میکروسکوپ ها, تولید نخ های جراحی بسیار ظریف و با کیفیت با سوزن های بسیار نازک و همچنین بهبود تکنیک های جراحی میکروسکوپی احتمال موفقیت پیوند اعضای قطع شده در صورتی که دچار له شدگی نشده باشد بیش از ۸۰ درصد می باشد.

۲) شرایط زنده مانده عضو :

برای زنده ماندن هر عضو سه عامل لازم است: اولا شریان بایستی بتواند خون تازه و دارای اکسیژن و مواد مغذی را به عضو برساند. ثانیا بافت عضو قبلا نمرده باشد تا بتواند از این جریان خون استفاده نماید. ثالثا سیستم وریدی لازم است که بتواند خون کثیف و استفاده شده را مجددا به سمت قلب برگرداند تا خون تازه بتواند وارد عضو شود. در غیر اینصورت خون تیره در عضو باقی می ماند و با افزایش فشار, جلو ورود خون تازه را گرفته و بافت خواهد مرد.

۳) تعریف قطع عضو :

نکته بسیار مهمی که بایستی به آن توجه نمود این است که عمل پیوند اعضای قطع شده فقط به مواردی اطلاق میگردد که عضو مربوطه دچار قطع کامل باشد. در بسیاری موارد, همانند بیمار زیر, اندامی دچار اسیب شدید استخوان و بافت نرم و پوست میشود ولی دچار اسیب عروقی نیست. علت انست که دیواره شریانها دارای عضله و خواص ارتجاعی است که منجر به مقاومت بافتی نسبی در مقابل پارگی و کشیدگی میشود وبا اینکه به ظاهر, اندام فقط به پوست و عضله وصل است, مشکلات و پیچیدگی پیوند را ندارد و پیوند محسوب نمی شود.

در بعضی موارد, شدت آسیب بافت به حدی است که بافت شریانی دچار پارگی و قطع می گردد ، مانند بیمار زیر و اندام در این حالت در صورت عدم انجام جراحی عروقی محکوم به قطع است ولی عمل جراحی, پیوند محسوب نمی شود زیرا همان مقدار پوست باقیمانده دارای وریدهایی است که کار تخلیه خون تیره را پس از ترمیم جراحی شریان انجام می دهند و نیازی به ترمیم وریدی که مشکل ترین مرحله پیوند است, وجود ندارد .

بعنوان مثال دانشجوی ۲۳ ساله ای در اثر اصابت پره پنکه سقفی دچار آسیب شدید بافتی و آسیب شریانی انگشت پنجم دست راست شده است ولیکن قسمت آسیب دیده اگرچه خونرسانی ندارد و محکوم به قطع است ولی چون با پوست اندکی متصل است,  دارای ورید است و عمل پیوند محسوب نمی شود.

باید توجه داشت که اگرچه زنده ماندن عضو به سیستم خونرسانی و تخلیه وریدی وابسته است,  مفید بودن پیوند به عملکرد عضو پیوندی وابسته است که مربوط به ترمیم صحیح استخوان,  اعصاب,  عضلات و تاندون ها است.

۴) مهمترین عامل موثر در نتیجه پیوند اعضای قطع شده :

مهمترین عامل موثر در نتیجه جراحی پیوند وضعیت بافت قطع شده است. میزان له شدگی بافت و همچنین مدت زمان گذشته از قطع بیشترین تاثیر را در نتیجه دارند. پس از قطع عضو,  چون رسیدن اکسیژن و مواد غذایی به سلول ها قطع می شود ,  مرگ سلولی آغاز می گردد. در ابتدا سلولهای بافت عضله بعلت نیاز به مصرف بیشتر اکسیژن از بین می روند و بتدریج سایر بافت ها نظیر پوست,  اعصاب و استخوان ها دچار مرگ سلولی می شوند. در دمای محیط پس از گذشت ۶ ساعت ,  عضلات و پس از گذشت ۱۲ ساعت ,  استخوان ها و پوست از بین می روند. بنابراین اگر قسمت قطع شده دارای عضله باشد ( مثلا" قطع از بالای مچ دست) و در دمای محیط نگهداری شود حداکثر تا ۶ ساعت قابل پیوند خواهد بود. به این زمان,  زمان طلایی گفته میشود. در مورد انگشتان که فاقد بافت عضله هستند,  این زمان,  ۱۲ ساعت است.

در صورت کاهش دما به زیر ۴ درجه سانتیگراد,  زمان طلایی به دو برابر افزایش میابد( ۱۲ ساعت برای مچ به بالا و ۲۴ ساعت برای انگشتان). یخ زدگی بافت,  انرا غیر قابل پیوند مینماید. همچنین نفوذ اب ناشی از اب شدن یخ منجر به تورم وترکیدن سلولهای زنده میشود. بنا براین برای نگهداری عضو قطع شده لازمست انرا جهت پیشگیری از تماس با یخ درون پارچه,  گاز و یا دستمال توالت تمیزی پیچیده و جهت عدم نفوذ اب درون کیسه نایلونی با درب گره شده قرار داد و جهت حصول دمای ۰ تا ۴ درجه سانتیگراد بر روی یخ قرار دهند.

۵) انواع آسیب :

آسیب های منجر به قطع عضو از نظر مکانیزم به سه دسته آسیب های تیز ,  آسیب های کندگی و آسیب های له شدگی تقسیم میشوند. هر چه مکانیزم قطع کننده تیز و برنده تر باشد میزان موفقیت پیوند چه از نظر شانس زنده ماندن و چه از نظر عملکرد در آینده به نسبت مکانیزم های له کننده و کندگی بیشتر خواهد بود.

۶) تکنیک جراحی پیوند :

عمل جراحی پیوند اعضای قطع شده از پیچیده ترین اعمال جراحی است . بر خلاف تصورعام ,  هر چه عضو قطع شده کوچکتر باشد,   پیوند آن مشکل تر است. بنابراین ,  پیوند انگشت از نظر تکنیکی از پیوند مچ دقیق تر و پیچیده تر است. کوچکترین عضو قطع شده قابل پیوند بایستی حداقل شامل یک بند کامل استخوان انتهایی و چین پوستی روی بند انتهایی انگشت باشد:

بهترین  کاندید از میان انگشتان جهت پیوند ,  شصت است زیرا عملکرد آن در گرفتن اشیا ۴۰ تا ۵۰ درصد کل دست  می باشد ولی بدلیل زاویه ای که با دست دارد ,   پیوند آن مشکل تر است.

در جراحی پیوند , در ابتدا عضو قطع شده شستشو شده و پس از رفع آلودگی و اجسام خارجی   شریان ها , وریدها , تاندون های خم و باز کننده و اعصاب حسی در زیر بزرگ نمایی مشخص می شوند. در ابتدا استخوان و تاندون های خم کننده انگشتان ترمیم شده و سپس نوبت به شریان می رسد. قطر خارجی شریان انگشتان در فرد بزرگسال ۸/۰ تا  ۲/۱  میلیمتر است. قطر داخلی به مراتب از این اندازه کمتر است و جراح بایستی بتواند به نحوی شریان را ترمیم نماید که منجر به تنگی قطر داخلی نگردد. این عمل به کمک بزرگ نمایی میکروسکپ انجام می شود. سپس ترمیم اعصاب حسی و تاندون های بازکننده انگشتان و در نهایت ترمیم ورید انجام می پذیرد که ظریف ترین و وقت گیرترین مرحله پیوند است. علت آن سست بودن دیواره وریدها است که به دلیل نداشتن عضله روی هم مچاله و با کوچکترین حرکت اضافه دست جراح دچار پارگی می شوند.

مدت بستری بیمار پس از پیوند اعضای قطع شده حداقل به مدت یک هفته می باشد و در این مدت,   بخصوص در ۴۸ ساعت اول , احتمال تشکیل لخته در شریان و یا ورید پیوندی وجود دارد که ممکن است نیاز به عمل مجدد داشته باشد. در مدت بستری و پس از آن ,  داروهای ضد لخته و آنتی بیوتیک برای بیمار تجویز می گردد. در برخی موارد , به دلیل نارسایی وریدی , از زالو درمانی پس از عمل بهره گرفته می شود.