مقدمه :

آسیب های پا در دیابت در جامعه به خوبی شناخته شده هستند. شایعترین علت زخم های مزمن پا و شایعترین علت قطع اندام تحتانی به دلیلی غیر از تصادفات٬ دیابت است و کمتر کسی است که در این رابطه آگاهی نداشته باشد. عوارض دیابت در اندام فوقانی به این علت که کمتر منجر به قطع اندام می شوند به خوبی در جامعه شناخته شده نیستند اما در عین حال بسیار متنوع و ناتوان کننده می باشند.به علت خونرسانی بهتر دست٬ معمولا عوارض دیابت منجر به قطع یا سیاه شدن انگشتان نمی شوند گرچه در  درصد کمی این احتمال وجود دارد. آسیب های بافتی در اثر بالا بودن مزمن قند خون معمولا چند وجهی بوده و عروق٬ اعصاب٬ عضلات٬ مفاصل و پوست را جداگانه درگیر می نماید. شیوع درگیری در اندام فوقانی در بیماران بین ١٤ تا ٢٣ درصد در مطالعات مختلف گزارش شده است. ریسک ابتلا به عوارض اندام فوقانی در بیماران دیابتی در میان خانم ها دو برابر آقایان گزارش شده است. سن بیمار و همچنین مدت زمان ابتلا به دیابت نیز یکی از عوامل تعیین کننده ریسک ابتلا به عوارض اندام فوقانی است و معمولا ریسک ابتلا به عوارض پس از ٥ سال افزایش می یابد. 

علت بروز عوارض دیابتی اختلال در پروتئین بافت های همبندی و کلاژن است که منجر به سفتی و عدم انعطاف بافت می شود. کلاژن مولکولی است که تقریبا در تمامی بافت های بدن وجود دارد و منجر به قوام و خواص انعطاف پذیری بافتی می شود. افزایش قند خون بصورت مزمن باعث می شود ترکیب شیمیایی بین مولکول قند و مولکول کلاژن ایجاد شود و این امر منجر به اتصال مولکول های کلاژن به یکدیگر شده و هر چه اتصالات میان دو مولکول کلاژن مجاور بیشتر باشد خواص انعطاف پذیری بافتی کاهش می یابد.

درگیری کلاژن در بافت شریانهای خون رسان و تصلب آنها در مقیاس میکروسکپی بعلت سفت شدن بافتی منجر به کاهش قطر شریان و کم شدن میزان خون دریافتی به بافت های مختلف می شود.

آسیب اعصاب محیطی در دیابت :

یکی از عناصری که از کم شدن خون رسانی در طول زمان دچار آسیب می شوند٬ اعصاب محیطی هستند زیرا درون هر عصب یک شبکه میکروسکپی عروقی جهت تغذیه عصب وجود دارد و بالا بودن قند خون باعث سفتی و تنگ شدن این عروق و کاهش جریان خون در این شبکه میکروسکپی و آسیب مزمن به اعصاب می شوند که خود را به صورت کاهش سرعت انتقال پیا های عصبی و علایم کم حسی یا بی حسی٬ کاهش قدرت عضلانی٬ مور مور و سوزن سوزن شدن و یا درد مزمن در دست نشان می دهد که بیشتر انگشتان را تا بالای مچ ( به شکل دستکش ) درگیر می نماید.

بعلت کاهش خونرسانی و آسیب مزمن عصب٬ خواص ترمیمی بافت عصبی در اثر آسیب های دیگر نیز کاهش میابد. به عنوان مثال در صورتیکه یک بیمار دیابتی دچار قطع عصب دست شود نتایج کمتری نسبت به افراد سالم پس از ترمیم یکسان به دست خواهد آورد.

سندرم تونل کارپ :

سندرم تونل کارپ در بیماران دیابتی یکی از شایعترین عوارض دست می باشند که به علت سفت و غیر قابل انعطاف شدن رباط عرض مچ که بر روی عصب قرار دارد ایجاد می شود که فشار روی عصب مدیان را در تونل مچی افزایش می دهد. همانگونه که ذکر شد٬ خود بافت عصبی نیز به علت اختلال خون رسانی داخلی حساس تر و آسیب پذیر تر است. ( در صورت تمایل بخش سندرم تونل مچی در این سایت را ملاحظه فرمایید ). پاسخ به عمل جراحی در سندرم تونل مچی در بیماران دیابتی کتر از بیماران غیر دیابتی است زیرا با آزاد سازی عصب فقط فشار بر روی انها کاهش میابد و اختلال عروق میکروسکپی درون عصب که به علت دیابت رخ داده است غیر قابل درمان است اما با وجود این واقعیت٬ عمل جراحی آزاد سازی عصب در بیماری سندرم تونل مچی در بیماران دیابتی جهت فقط همان مقدار عملکرد عصب که باقی مانده است به شدت توصیه می شود.

انگشت ماشه ای :

عارضه انگشت ماشه ای در ٢٠ درصد افراد دیابتی و تنها در ٢ درصد افراد طبیعی جامعه دیده می شود. احتمال درگیری بیش از یک انگشت و هر دو دست شایع است و معمولا نیاز به عمل جراحی دارد و تزریق آمپول کورتونی جهت این بیماران توصیه نمی شود.

شانه منجمد :

یکی از شایع ترین عوارض دیابتدر اندام فوقانی٬ شانه منجمد می باشد که در اثر سفتی و عدم انعطاف کپسول موضعی شانه و چسبندگی آن رخ می دهد. این عارضه با محدودیت حرکت مفاصل شانه به خصوص سختی در چرخش به داخل و به پشت بردن دست و همچنین سختی و دردناکی بالا آوردن دست مشخص می شود و معمولا بیماران درد شدید حین خواب در قسمت خارجی بازو دارند و توانایی خوابیدن روی دست مبتلا را ندارند. بعضی بیماران دیابتی دچار عارضه شانه منجمد تا حدی دچار درد هستند که حتی توانایی سوار شدن به اتومبیل به علت درد ناشی از حرکت در دست اندازهای خیابان را نیز ندارند. در این باره در مبحث شانه منجمد توضیحات تکمیلی را مطالعه فرمایید.

محدودیت حرکت مفاصل انگشتان :

عارضه دیگری است که به علت سفتی بافت در بیماران دیابتی رخ می دهد و بیشتر بیماران وابسته به انسولین را درگیر می نماید بطوریکه به تدریج بیمار قادر به صاف نمودن کامل انگشتان و چسباندن هر دو دست به هم نمی باشد. شیوع این عارضه در افراد دیابتی وابسته به انسولین تا ٣٠ درصد نیز می رسد اما در نوع غیر وابسته به انسولین کمتر است و به سن و مدت زمان ابتلا به دیابت وابسته است. درمان جراحی در این بیماران موثر نمی باشد. نکته قابل توجه در این بیماران آن است که محدودیت حرکت مفاصل دست با آسیب چشمی دیابتی مرتبط است و لازم است معاینه شبکیه چشم در این بیماران انجام شود.

بیماری دوپویترن :

محدودیت حرکت انگشتان در بیماران دیابتی می تواند به علت بیماری دوپوتیرن باشد. این بیماری در افراد دیابتی شیوع بسیاربالاتری دارد و منجر به جمع شدن انگشتان حلقه و پنجم به کف دست می شود و معمولا با جراحی قابل علاج است. در این باره در مبحث دوپوتیرن توضیحات تکمیلی را ملاحظه فرمایید.

عوارض پوستی دیابت :

شامل عفونتهای مزمن٬ تاول های دیابتی٬ گرانولوم٬  ضایعات اطراف ناخن و سفت و چرمی شدن پوست پشت دست می باشند. عفونت های مزمن پوست و چربی زیر پوستی در بیماران دیابتی می تواند در صورت عدم رسیدگی به موقع منجر به قطع عضو گردد.